Hanshan

Hanshan (chiń. 寒山 Hánshān – Zimna Góra; zwany także Hanshan zi; kor. Hansan; jap. Kanzan) – znany z ekscentryzmu legendarny chiński mnich-pustelnik i poeta z czasów dynastii Tang (618-907). Był przez niektórych uważany za inkarnację Mandziuśriego, bodhisattwy mądrości.

Urodził się w Chang’an (dzisiejszy Xi’an w prowincji Shaanxi). Dokładne daty narodzin czy śmierci nie są znane; według przekazów dożył wieku 100 lat. Przypuszcza się, że w młodości był konfucjańskim urzędnikiem niższej rangi, powiązanym rodzinnie z członkami królewskiej dynastii Sui. Kiedy nie zdał kolejnych egzaminów urzędniczych, zrezygnował z posady, po czym zwrócił swoje zainteresowania ku buddyzmowi i w końcu zdecydował się zostać mnichem-pustelnikiem. Udał się w podróż po kraju, a gdy w wieku 30 lat dotarł na wschód prowincji Zhejiang, postanowił zamieszkać w grocie obok buddyjskiego klasztoru Guoqing si na górze Hanshan (Tiantai) w pobliżu miasta Tangxing. To od nazwy tej góry wziął sobie przydomek. Prowadził pustelnicze i ekscentryczne życie, nosił kapelusz z kory brzozowej, szatę zszytą ze szmat i drewniane chodaki. Lubił przebywać samotnie na łonie natury, ale też bawić się i śmiać z dziećmi.

W grocie powstawały jego wiersze nauczające czanu, a także nawiązujące m.in. do taoizmu czy życia społecznego. Legenda głosi, że zapisywał je na skałach, drzewach oraz domach okolicznych mieszkańców. Hanshan według przekazów napisał w sumie ponad 600 wierszy, z czego 313 przetrwało do dziś, m.in. w Kompletnym zbiorze wierszy dynastii Tang (chiń. Quan Tang shi) czy w Zbiorze wierszy Hanshana (chiń. Hanshan zi shiji). Poza Chinami były one popularne od czasów dynastii Yuan również w Korei i Japonii, gdzie czytano je w klasztorach sŏn i zen.

Niektóre źródła podają, że Hanshan był mnichem czan, inne zaś sugerują, że nim nie był; jednak jego postawa i zrozumienie wyrażały do tego stopnia nauki czan, że łączy się go właśnie z tą szkołą buddyzmu. Hakuin Ekaku w Kanzan shi sendai kimon (1746), zawierającym komentarze do wierszy Hanshana, traktował je tak, jakby był on mistrzem czan.

Hanshan miał dwóch bliskich przyjaciół. Jednym z nich był Fenggan, starszy mnich z klasztoru Guoqing, a drugim równie legendarny mnich Shide; są często nazywani Trzema Świętymi z Tiantai. Hanshan oraz Shide byli bohaterami licznych opowieści oraz humorystycznych obrazów artystów czan i zen.

Na cześć Hanshana wybudowano na przedmieściu miasta Suzhou (dzisiejsza prowincja Jiangsu) Hanshan si (klasztor Zimnej Góry), a jego postać występuje w 34. konganie z Zapisków z Błękitnej Skały (chiń. 碧巖錄 Biyan lu; kor. Pyŏkam) i 3. z Zapisków Wielkiego Spokoju (chiń. 從容錄 Congrong lu; kor. Chongyong nok).

Hanshan był postacią ważną dla pisarzy pokolenia beatników, zwłaszcza Gary’ego Snydera i Jacka Kerouaca. Snyder przełożył na angielski 24 wiersze Hanshana. Kerouac zamieścił tłumaczenia wierszy Hanshana we Włóczęgach Dharmy, a całą książkę – idąc za sugestią Snydera – zadedykował poecie z Zimnej Góry.