W dniach 4–5 kwietnia 2025 r. w Warszawie miała miejsce wizyta koreańskich mniszek i mnichów z Zakonu Taego. Wizycie ze strony koreańskiej przewodniczył czcigodny Jongmae Kenneth Park, patriarcha amerykańsko-europejskich struktur Taego, a ze strony polskiej Hae Mahn Sunim, opat Zakonu Taego w Polsce. Pomocą w organizacji wizyty w Warszawie służyła także Warszawska Grupa Zen.
W piątek w Muzeum Azji i Pacyfiku goście z Korei zaprezentowali inscenizację fragmentów rytuału Yeongsanjae (był to ich drugi występ w Polsce, po Opolu dwa dni wcześniej). Na występ złożyły się:
• barachum (taniec z czynelami) – oczyszczający przestrzeń ze złej energii,
• nabichum (taniec motyla) – symbolizujący dążenie do oświecenia i pomaganie czującym istotom,
• beopgochum (taniec z wielkim bębnem) – odpędzający złe duchy i przynoszący ukojenie,
• beompae – inwokacja rytualna, śpiewana w sanskrycie, przekazywana od ponad 1500 lat.
W sobotę udaliśmy się wspólnie na spacer do Łazienek, zwiedziliśmy Muzeum Warszawy i zjedliśmy obiad w polskim stylu. Było to niezwykłe i bardzo pozytywne doświadczenie!
Ceremonia Yeongsanjae jest inscenizacją wygłoszenia przez Buddę Sutry Lotosu na Szczycie Sępa. Łączy śpiewy rytualne oraz tańce, stanowiąc przy tym najbardziej kompletny zbiór buddyjskich pieśni i tańców zachowanych w tradycji koreańskiej. Może trwać od jednego dnia do tygodnia.
Kluczowe elementy ceremonii obejmują:
• rytualne powitanie buddów i bodhisattwów oraz duchów zmarłych
• rytualne oczyszczenie przestrzeni
• poświęcenie posiłku z ryżu
• mowę zapraszającą do poznania prawdy
• różnorodne tańce rytualne (taniec z czynelami, taniec z bębnami, ceremonialny taniec z szatami, taniec motyla)
• muzykę instrumentalną i śpiewy.
Celem Yeongsanjae jest wyrażenie filozoficznego i duchowego przesłania buddyzmu oraz modlitwa w intencji dobrostanu dla żyjących i o pomyślne odrodzenie dla zmarłych. Rytuał ten przeprowadza się też 49 dni po śmierci osoby, by ułatwić zmarłemu przejście w stan nirwany. Odprawia się go również w intencji pokoju.
Historia ceremonii Yeongsanjae nie jest dobrze znana; wiadomo jednak, że była praktykowana od bardzo dawna. Niektóre źródła podają, że ceremonie tego typu były przeprowadzane już w okresie Korjo (918–1392), inne – że w pierwszych latach państwa Joseon (1392–1910).
Tradycje Yeongsanjae pielęgnowane są przede wszystkim przez mnichów powstałego w 1969 r. zakonu Taego. Przeprowadzają oni co roku ceremonię na terenie klasztoru Pongwŏnsa 6 czerwca (w Dzień Pamięci). Uczą także wykonywania elementów tego rytuału zarówno mnichów i mniszki z innych zakonów buddyjskich, jak i osoby świeckie. Dzięki szkoleniom pod nadzorem mnichów Zakonu Taego również koreański Zakon Czogje zaczął ponownie wykonywać Yeongsanjae.
Współcześnie ceremonia Yeongsanjae została uznana przez władze Korei Południowej za ważny element niematerialnego dziedzictwa kulturowego podlegającego ochronie (Muhyong Munhwajae nr 50), a w 1987 r. powołano do życia Komitet Opieki nad Yeongsanjae. W 2009 r. rytuał został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości UNESCO.
Jednocześnie ceremonia Yeongsanjae zaczęła funkcjonować także poza sferą religijną, jako element folkloru koreańskiego. Na przykład fragment obrzędu został odtworzony z udziałem mnichów z klasztoru Pongwŏnsa na Narodowym Festiwalu Sztuki Ludowej w Jeonju (Jeolla Północna) w 1988 r., gdzie uzyskał nagrodę główną. Skrócone formy, zawierające tylko wybrane elementy ceremonii i trwające kilka godzin, bywają od czasu do czasu wystawiane dla turystów. Były one prezentowane również poza granicami Korei, w tym m.in. w Stanach Zjednoczonych, Japonii czy Niemczech, a w kwietniu 2025 r. w Polsce.
Zakon Taego (T’aego chong) – buddyjski zakon w koreańskiej tradycji sŏn, założony w 1969 r. w reakcji na zdominowanie buddyzmu w Korei przez władze Zakonu Czogje, które przywracały wymóg celibatu dla mnichów. Nazwa szkoły pochodzi od mistrza sŏn Taego Poŭ (1310–1382). Na jej czele stanął Taeryun (1884–1979), który w okresie okupacji japońskiej czynnie uczestniczył w działaniach antyjapońskich, a po wojnie odgrywał istotną rolę w strukturach Zakonu Czogje.
Po okresie kolonialnej dominacji Japończyków w Korei (1910–1945) oraz zakończeniu wojny koreańskiej (1950–1953) koreańscy mnisi żyjący w celibacie rozpoczęli w 1955 r. ruch oczyszczenia, aby usunąć wszelkie ślady japońskich wpływów z koreańskiego buddyzmu, w tym instytucję małżeństw duchownych. Powoływali się na fakt, że przez całą historię aż do końca XIX w. w koreańskiej tradycji klasztornej mnichów obowiązywał bezwzględny wymóg celibatu. Możliwość zawierania małżeństw przez duchownych (obok wielu innych zmian) została wprowadzona przez władze japońskie w czasach okupacji. W latach 1950–1957 przeprowadzono reformę Zakonu Czogje, mającą na celu przede wszystkim odrzucenie wpływów japońskich, a w szczególności przywrócenie wymogu celibatu dla mnichów.
W 1969 r. ostatecznie doszło do podziału na Szkołę Czogje (stosującą wymóg celibatu) i Szkołę Taego (dopuszczającą możliwość zawierania małżeństw przez mnichów; mniszki są zobowiązane do zachowania celibatu). Obecnie Zakon Taego liczy ponad 8000 mnichów i sprawuje nadzór nad 3100 świątyniami. Główne klasztory pozostające w gestii zakonu to Taegosa i Pongwŏnsa (Seul) oraz Seonamsa (prowincja Jeolla Południowa); Seonamsa jest jedną z najstarszych koreańskich świątyń buddyjskich i odegrała fundamentalną rolę w rozwoju buddyzmu sŏn w Korei. Od 2007 r. dzięki inicjatywie i pod zwierzchnictwem czcigodnego Jongmae Kennetha Parka funkcjonują także amerykańsko-europejskie struktury Zakonu Taego, umożliwiające tworzenie struktur klasztornych na Zachodzie i wstępowanie do nich mieszkańcom Ameryki Północnej i Europy.
Większość Zakonu Taego stanowią mnisi żonaci, niemniej część mnichów przestrzega tradycyjnych zasad celibatu. Mnisi celibatyczni często pozostają bardziej odseparowani od społeczeństwa i żyją w górskich świątyniach, podczas gdy żonaci duchowni funkcjonują raczej w otoczeniu miejskim, przez co przypominają księży parafialnych.
Według Jongmae Kennetha Parka zakony Taego i Czogje przestrzegają tej samej Prātimokṣa (dosłownie „wyzwolenie z więzów”; zbiór zasad dyscypliny monastycznej, dotyczących buddyjskich mnichów i mniszek), winaji Dharmaguptaki (jednej z osiemnastu szkół wczesnego buddyzmu), obowiązującej również w Wietnamie i Chinach. Składa się na nią 250 wskazań dla bhikṣu (mnichów), 348 wskazań dla bhikṣuṇī (mniszek) i 10 wskazań dla śrāmaṇera i śrāmaṇerī (nowicjuszy i nowicjuszek).
Zarówno dla Zakonu Taego, jak i Czogje ważna jest Sutra Sieci Brahmy, która zawiera 10 ślubowań bodhisattwy i 48 mniejszych wskazań. Jednak w Zakonie Taego ślubowania bodhisattwy nie stanowią podstawy dla święceń.
Jednym ze skutków podziału struktur buddyzmu koreańskiego było to, że wszyscy mistrzowie rytuałów pozostali w strukturach Zakonu Taego, który w rezultacie zachowuje ciągłość tradycji rytualnej koreańskiego buddyzmu, w tym ceremonii Yeongsanjae.